Wat is prostaatkanker

Prostaatkanker is een vorm van kanker in de prostaat. Deze variant komt enkel voor bij mannen, aangezien alleen mannen over een prostaat beschikken (net als dat alleen vrouwen baarmoederkanker kunnen krijgen). Zeker wanneer de man ouder wordt, heeft hij een verhoogd risico op prostaatkanker.

Wat is prostaatkanker
Zoals in de inleiding al is vermeld, is prostaatkanker een vorm van kanker aan de prostaat. Soms wordt de diagnose prostaatkanker moeilijk gesteld, aangezien een aantal symptomen gelijk zijn aan de symptomen van een vergrote prostaat (benigne prostaathypertrofie).

Symptomen van prostaatkanker
Er zijn enkele symptomen die kunnen duiden op prostaatkanker. Hierbij dient wel gezegd te worden dat iemand die één of meer van deze symptomen heeft, geen prostaatkanker hoeft te hebben, maar dit kan wel! Heeft u dus één of meerdere van deze symptomen, dan raden wij u aan direct contact op te nemen met uw huisarts of uroloog. U gaat toch liever tien keer voor niets naar de huisarts, dan een keer te laat, met alle gevolgen van dien?

• Een verzwakte straal tijdens het urineren
• 's Nachts moet u vaker naar het toilet
• U kunt uw urine moeilijker voor een lange periode ophouden
• Dikke benen door vochtophopingen. Dit is echter een symptoom dat zich in een later stadium van prostaatkanker openbaart.
• Bloed in de urine
• Bloed in het sperma.

Het hoeft helemaal niet zo te zijn dat u alle symptomen moet hebben voordat u prostaatkanker heeft. Ook het hebben van één van deze symptomen kan duiden op prostaatkanker. Het kan ook zijn dat er bij u prostaatkanker is geconstateerd, en u heel andere symptomen had dan in bovenstaande lijst weergegeven. De lijst met symptomen hierboven geeft enkel de meest voorkomende symptomen bij prostaatkanker weer.

Wie heeft een verhoogd risico op prostaatkanker

Er zijn een aantal factoren die de kans op prostaatkanker vergroten. Dit worden de risicofactoren genoemd. In de lijst hieronder zullen risicofactoren genoemd worden die de kans op prostaatkanker vergroten. 

• Leeftijd. Hoe ouder u bent, hoe groter het risico op prostaatkanker. 80% van de mannen bij wie prostaatkanker is ontdekt, is 65 jaar of ouder. 90% van de personen die overlijdt aan de gevolgen van prostaatkanker, is eveneens 65 jaar of ouder.
• Woonplaats. In bepaalde werelddelen (zoals West-Europa en de Verenigde Staten) komt prostaatkanker in verhouding veel vaker voor dan in andere werelddelen. Waarom dit is, weet men nog niet precies. Hoogstwaarschijnlijk heeft het te maken met de etnische afkomst, de voeding en de leefomstandigheden van de mannen die in West-Europa en de VS wonen.
• Amerikanen met een zwarte huidskleur hebben een grotere kans op prostaatkanker dan andere mannen.
• Erfelijkheid. Prostaatkanker komt in sommige families veelvuldiger voor dan in andere families. Mannen die een vader of zoon hebben met prostaatkanker, hebben zelf ook een verhoogd risico op prostaatkanker. Sinds een aantal jaren is er een gen gevonden die met prostaatkanker in verband kan worden gebracht.
• Mogelijk vormt besmetting met het XMRV-virus (Xenotropic murine leukemia virus-related) een verhoogde kans op prostaatkanker, met name de meest agressieve vormen van prostaatkanker. Dit is echter nog niet wetenschappelijk bewezen.

Diagnose van prostaatkanker

Wanneer u met klachten naar de huisarts gaat, bestaat de kans dat uw huisarts het vermoeden heeft dat u prostaatkanker heeft. Wanneer hij of zij dit vermoedt, zal deze een diagnose proberen te stellen. Het stellen van de diagnose zal gebeuren door middel van drie onderzoeken, de één prettiger als de ander.

Rectaal toucher

Wanneer er prostaatkanker vermoed wordt, zal tijdens het lichamelijke onderzoek vooral het rectaal toucher van belang zijn. De huisarts zal het oppervlak van de prostaat met de vingers aftasten. De arts brengt in dit geval een vinger (meestal de wijsvinger) in de anus in en zal zo al een beeld kunnen krijgen. Een specialist kan vaak al door middel van het rectaal toucher bepalen of er mogelijk sprake is van een kwaadaardige tumor (prostaatkanker). 

PSA

Ook zal de arts bloed bij u laten afnemen om het bloed te onderzoeken op PSA (Prostaat-specifiek antigeen). Wanneer het PSA in het bloed verhoogd is, is dit een aanwijzing voor prostaatkanker. Wanneer de PSA-waarden verhoogd zijn, hoeft dit niet per definitie prostaatkanker te zijn, maar u kunt ook last hebben van een verhoogde prostaat of een ontsteking aan de prostaat. In alle drie de gevallen zal er namelijk een verhoogde waarde PSA in het bloed aangetroffen worden.

Biopsie

Wanneer de uitslagen van het rectaal toucher en de bloedtest beiden wijzen in de richting van prostaatkanker, zal er een biopsie uitgevoerd worden. Er zal een transrectale echografie van de prostaat gemaakt worden, waarbij een buis met een cameraatje eraan via het rectum naar binnen gebracht wordt. Mocht het vreemde weefsel ontdekt worden, zal hier een biopsie van gemaakt worden. Een patholoog kan dan aan de hand van het biopt vaststellen of het hier gaat om prostaatkanker of iets anders.

Behandeling van prostaatkanker

Aangezien er nog vrij weinig klinische onderzoeken naar prostaatkanker zijn uitgevoerd, kan men niet eenvoudigweg zeggen welke behandeling het beste effect heeft bij een patiënt. Het is van belang dat de behandelend specialist de patiënt goed voorlicht over de mogelijke behandelingen. Doorgaans bespreken de specialist en de patiënt daarna af welke behandeling het beste is, en deze zal dan uitgevoerd worden. Veelal wordt er een combinatie van behandelingen gegeven (bijvoorbeeld bestraling en chemotherapie), om een optimaler resultaat te verkrijgen. Onderstaande behandelingsvormen worden toegepast bij prostaatkanker.

• Oplettend afwachten. dit is eigenlijk een vorm van 'niet behandelen'. Deze behandeling is doorgaans geschikt voor mannen die prostaatkanker in een beginnend stadium hebben, maar waar de klachten nog niet aanwezig zijn. Ook wordt bij oudere mannen deze behandeling meestal toegepast. Wanneer men de 'watchful waiting' behandeling toepast, moet de patiënt regelmatig op bezoek bij de specialist komen voor een rectaal toucher, een PSA-test en een biopsie. Nadat deze uitslagen bestudeerd zijn, is het mogelijk dat er een andere vorm van behandeling gestart wordt.
• Radicale prostatectomie. Dit is een operatie waarbij de prostaat, het zaadblaasje en de lymfeklieren verwijderd worden. Het is een lastige operatie, die veel risico's met zich meebrengt. De operatie zal alleen in zeer ernstige situaties uitgevoerd worden.
• Uitwendige bestraling. Bij bestraling zullen meerdere doses, verdeeld over een aantal weken of blokken, toegediend worden om de tumor te bestrijden.
• Inwendige bestraling. Dit wordt ook wel brachytherapie genoemd, en is een vorm van radiotherapie (bestraling). Er worden in dit geval naaldjes (gevuld met radioactieve bolletjes) in de prostaat ingebracht. Dit gebeurt middels algehele narcose of een ruggenprik. Doorgaans wordt deze vorm van behandeling in combinatie met uitwendige bestraling en een hormoontherapie gegeven.
• Hormonale behandeling. Bij deze behandelingen worden geneesmiddelen via de mond ingenomen of in de huid geïnjecteerd. Deze geneesmiddelen blokkeren de werking van de androgenen (de hormonen die de mannelijkheid 'veroorzaken'). Deze variant wordt ook wel (in negatieve zin) aangeduidt als 'chemische castratie'.
• Cryochirurgie. Dit is het vernietigen van de kwaadaardige tumorcellen. Dit wordt gedaan door het weefsel snel te bevriezen en te ontdooien. Deze behandeling is in Nederland nog niet standaard en wordt enkel in het kader van medisch onderzoek uitgevoerd.
• Chemotherapie. Deze behandelingsvorm wordt meestal toegepast als de prostaatkanker is uitgezaaid door de rest van het lichaam.